زهرا تالانی:به نظر می رسد که حذف کالاها بستگی به میزان درآمد افراد داشته باشد،اما نظر سنجی خبرآنلاین نشان می دهد که مردم ترجیج می دهند تفریح و مسافرت نروند اما خرید کالا و لباس خود را داشته باشند. در همین زمینه با اصغر مهاجری جامعه شناس گفت وگویی را انجام داده ایم.وی می گوید بخش عمده این موضوع به افزایش مصرف گرایی در جامعه باز می گردد.

ما به تازگی در یک نظر سنجی در سایت خبر آنلاین پرسیدیم که با توجه به افزایش هزینه های زندگی حاضرید هزینه کدام یک از موارد آجیل،کفش و لباس،نوسازی لوازم منزل و تفریحات را از زندگی خود کم کنید.اغلب شرکت کنندگان حاضرند تفریح و مسافرت را از هزینه های خود حذف کنند اما کفش و لباس بخرند.به نظر شما چرا چنین است؟
کالا دو کارکرد دارد،یکی آشکار و یکی پنهان.کارکرد آشکار و خواسته آن برای پاسخ به نیازهاست.ما غذا می خریم چون گرسنه هستیم اما کار کرد پنهان آن برای چشم و هم چشمی و حفظ وجاهت اجتماعی است.یعنی ما ماشین می خریم تا پز بدهیم.البته باید به این موضوع هم اشاره کنم که برخی افراد و خانواده ها خرید لباس و پوشاکشان را به شب عید و پایان سال موکول می کنند چون می توانند از حراجیها خرید کنند.

 

این موضوع به افزایش مصرف گرایی هم باز می گردد.اینکه جامعه ما به شدت مصرف گرا شده و مردم ترجیح می دهند لباس نو بپوشند اما از پولشان برای سفر و تفریح استفاده نکنند؟
در حال حاضر مصرف گرایی در خانواده ها رواج یافته است و هر قدر هزینه های زندگی بالاتر می رود و شیوه های زندگی مدرن تر می شود، مصرف گرایی هم بیشتر می شود. نبود احساس امنیت اقتصادی در جامعه نیز به مصرف گرایی مردم دامن می زند به طوری که با گران تر شدن اجناس، مردم به سمت خرید بیشتر روی می آورند که ناشی از ترس از افزایش قیمت کنونی آن است، در حالی که در کشورهای دیگر در چنین مواقعی مردم کمتر خرید می کنند تا بازار به آرامش برسد. همچنین خرید کردن به شکل افراطی در بین بسیاری از جوانان دیده می شود که ناشی از ارائه نشدن الگوی مناسب مصرف در خانواده و جامعه است.از طرف دیگر وقتی کمبود و عقده در افراد وجود داشته باشد برای پر کردن این خلاها به خریدهای بی رویه روی می آورند.اجناس و کالاهای می خرند که بعدا متوجه می شوند اصلا به آنها نیازی ندارند و یا اینکه بدون آنکه از آن استفاده کنند به دیگران می بخشند.برای همین این افراد افسرده باید درمان شوند.

اتفاقا مصرف گرایی موضوعی بود که مقام معظم رهبری هم در سفرشان به خراسان شمالی درباره «سبک زندگی» متذکر شدند.
به نظر من ارائه نشدن الگوهای مناسب در جامعه و فرهنگ سازی نشدن در این زمینه باعث تجمل گرایی و مصرف گرایی مردم شده است، به طوری که بسیاری از افراد دیگر تمایلی به سرمایه گذاری و پس انداز ندارند و برای ارضای نیازهای کاذب خود به مصرف گرایی روی می آورند.

اما موضوع دیگر حذف مسافرت و تفریح از هزینه های شب عید است.شاید دلیل آن نبود شادی در جامعه باشد و اینکه مردم بلد نیستند شادی کنند؟
وقتی شادی در جامعه بازتولید نشود موجب می‌شود تا مردم تفریحات پایداری نداشته باشند و این ناپایداری باعث می‌شود تا الگوی تفریحی جامعه به‌ویژه جوانان منحرف شود. در کشور بنا به قشرهای مختلف و فرهنگ‌های متفاوت، الگوهای متفاوتی وجود دارد اما در زمان طراحی الگوی شادی و فرهنگ‌سازی، یک طرح و الگو را برای تمام قشر‌ها و فرهنگ‌ها در نظر می‌گیریم، به همین دلیل الگوهای پیش‌بینی شده مورد قبول قالب جامعه قرار نمی‌گیرد. وقتی یک الگو، غیر‌واقعی باشد موجب می‌شود تا مردم از آن الگو پیروی نکنند و علاوه بر اتلاف هزینه‌ها و برنامه‌ریزی‌ها، نگاه مردم که مخاطبان اصلی هستند به سمت فیلم‌ها و برنامه‌های خارج از عرف جامعه می‌رود و از الگوهای نامناسب با جامعه پیروی می‌کنند. وقتی در این زمینه الگوی مناسب نداشته باشیم از جریان اصلی منحرف می‌شویم و این در حالی است که فرهنگ بسیار کند و گسترده حرکت می‌کند و لذا انحراف در این زمینه خسارت‌های جبران‌نشدنی را بر جای می‌گذارد.
به نظر من باید شناخت کافی در زمینه شادی و تفریح جامعه داشته باشیم و همچنین در این زمینه به روز عمل کنیم و به صورت مستمر پژوهش کنیم و از کار‌شناسان و اهل نظر در این عرصه استفاده شود. ما در ساخت‌و‌ساز یک بنای عمرانی بسیار دقیق و با حوصله عمل می‌کنیم اما به سازه فرهنگی جامعه توجهی نداریم، باید موانع اشتباه ساختاری کنار گذاشته شود و با ایجاد توازن در ورودی و خروجی شادی و غم در جامعه بتوانیم نشاط را در جامعه حفظ کنیم.

می توان شادی و تفریح را به امید به زندگی ربط داد؟
برای کاهش افسردگی جامعه باید بسترشادی‌های مناسب و صحیح در جامعه فراهم شود که جهت تحقق این امر باید ورودی و خروجی شادی در جامعه حاکم باشد و در این زمینه دولت و حکومت نقش مهمی را بر عهده دارند. باید میزان نگرانی‌ها نیز علاوه بر انطباق خروجی و ورودی شادی در نظر گرفته شود و مردم نباید نسبت به آینده خودشان دچار نگرانی‌های شدید، استرس‌ها و تنش‌های مخرب شوند.همچنین باید سیاست‌های مناسب و بلندمدتی در زمینه کاهش نابرابری‌های اجتماعی در نظر گرفته شود که شفاف‌سازی و تقویت سرمایه اجتماعی از مهم‌ترین راهکار‌ها در این زمینه محسوب می‌شود. افزایش آسیب‌های اجتماعی، جامعه را دچار تنش‌های مخرب و شدید می‌کند برای همین گسترش عدالت اجتماعی می‌تواند در رفع مشکلات اجتماعی و کاهش آسیب‌های اجتماعی گام‌های مهمی را بردارد.
45232